Cachexie

Om een lichaam te laten functioneren heeft het energie nodig en om te groeien moeten  een lichaam meer energie binnen krijgen dan het verbruikt om de normale lichaamsprocessen te laten verlopen. Met name bij nuchtere kalveren is van dit laatste vaak nog geen sprake van; de lebmaag van een jong kalf is klein, waardoor ze geen grote hoeveelheden melk kunnen verwerken. Ook is de pens nog niet ontwikkeld door geen of een lage ruwvoeropname. In eerste instantie is daarom bij nuka`s vaak sprake van een negatieve energiebalans; het kalf verbruikt meer energie dan het opneemt. 

Een negatieve energiebalans kan verschillende oorzaken hebben:  

• Verminderde opname van energie 

Bijvoorbeeld omdat een kalf niet wil drinken of omdat de voergift te laag is. Ook kan de opnamecapaciteit van de darm verminderd zijn, bijvoorbeeld bij diarree. In dat geval kan het zijn dat het kalf theoretisch gezien genoeg voeding binnen krijgt, maar er wordt onvoldoende vanuit de darmen opgenomen. 

• Verhoogd verbruik van energie 

Dit kan komen door ziekte, het lichaam gebruikt dan veel energie om het afweersysteem aan te sturen en ziektekiemen te bestrijden. Maar ook wanneer bijvoorbeeld de omstandigheden op stal niet optimaal zijn heeft een kalf meer energie nodig om de normale lichaamsprocessen op gang te houden. Denk hierbij aan kou, een natte stal of kalveren die op de tocht liggen.  

• Onvoldoende zuurstof 

Om goed te kunnen functioneren heeft een lichaam ook zuurstof nodig, denk aan de kachel die niet kan branden zonder voldoende brandstof en zuurstof. Bij onvoldoende zuurstofvoorziening verlopen lichaamsprocessen niet optimaal en kosten daardoor meer energie. Dit kan het geval zijn bij een kalf met longproblemen, maar ook bij hartafwijkingen.  

In het geval van een negatieve energiebalans zal een kalf gaan vermageren, vet en spiermassa worden afgebroken om het lichaam van voldoende energie te voorzien. De vetreserves van een nuchter kalf zijn bovendien laag, slechts zo`n 2% van het lichaamsgewicht van kalveren bestaat uit vet. Dit betekent dat een nuchter kalf snel spiermassa aan zal gaan spreken in het geval van een negatieve energiebalans. Cachexie (extreme vermagering) ligt dan op de loer.  

Dit is een extreme vorm van vermagering en ontstaat in het geval van een langdurige of extreme vorm van negatieve energiebalans. We zien dit voornamelijk in de wintermaanden en bij te lichte reeds magere kalveren.  

De gevolgen van vermageren zijn: 

• Een verlaagde activiteit. Het kalf zal proberen energie te sparen door minder actief te zijn. Het gaat meer liggen, wat weer kan zorgen voor meer warmteverlies in het geval van een koude bodem. Hierbij koelt ook de buik meer af, wat zorgt voor een tragere darmwerking 
• Verminderde doorbloeding van de organen. Het lichaam gaat de doorbloeding en daarmee de energie anders verdelen. Het geeft de voorkeur aan de vitale organen, zoals hart en hersenen. Andere organen, zoals de darmen, worden minder doorbloed. Dit zorgt weer voor een verminderde werking van het maagdarmkanaal; slechtere opname van voedingsstoffen en opnieuw een tragere darmwerking.  

Dit laatste kan een dysbacteriose veroorzaken; doordat voedingsstoffen langer in de darmen blijven en minder worden verteerd, kunnen bepaalde bacteriën extreem gaan groeien en raakt het evenwicht in de darmen verstoord. 

• Vervroegde afbraak van de thymus (zwezerik). De thymus is zeer eiwitrijk en zal worden afgebroken in geval van cachexie. De thymus speelt echter een rol in de afweer van jonge dieren, bij vervroegde afbraak zal een kalf vatbaarder worden voor infecties.  
  
• Geen/onvoldoende vervanging of extra aanmaak van lichaamscellen. Normaal gesproken vindt er altijd vervanging plaats in het lichaam, oude cellen sterven en worden vervangen door nieuwe cellen. Ook voor groei zijn veel nieuwe cellen nodig. Hiervoor is in het geval van vermagering geen energie en bouwstoffen zijn niet aanwezig. Wanneer dit te lang duurt of afbraak van cellen is te groot dan is de schade onomkeerbaar, wat de dood tot gevolg kan hebben.   

• Suikerziekte. Het kalf verbruikt minder glucose door de verminderde activiteit. Bovendien ontstaat een hoge concentratie aan vrije vetzuren, de afbraakproducten die vrij komen wanneer vetweefsel in het lichaam wordt afgebroken. Deze zorgen ervoor dat er minder insuline afgegeven. Insuline is nodig om glucose in het bloed af te breken, wanneer dit onvoldoende gebeurt ontstaat suikerziekte. Dit zorgt weer voor een traag, minder alert en mager kalf dat vaak ook diarree heeft. Zonder behandeling zal een kalf uiteindelijk in coma raken en sterven. 

Cachexie is een extreme vorm van vermageren. Zoals hierboven beschreven heeft dit ernstige gevolgen en is de kans dat een cachectisch kalf het overleeft klein. Het is daarom zaak om te voorkomen dat een kalf te erg vermagert en cachectisch wordt. Zorg voor een droge en warme opvang van kalveren. Gebruik kachels op tijd en lang genoeg en vergeet niet te blijven ventileren (zuurstof voor de kachel). 

Ook is het van belang zieke dieren tijdig te behandelen. Ziek zijn kost veel energie, energie die vervolgens niet gebruikt kan worden voor onderhoud en/of groei. 

Mocht een kalf het toch moeilijk hebben, zorg dan voor extra warmte op dierniveau. Denk hierbij aan een warme ligplek (warmtelamp, stro) en/of een kalverdekje. Zorg, zeker in geval van diarree, voor extra vocht aangevuld met elektrolyten. Pas bovendien het voerregime aan, geef vaker op de dag kleinere hoeveelheden melk. Doe dit in geval van (deel)koppels erg lichte kalveren koppelsgewijs en voer de eerste tijd 3x daags.  

Mocht een kalf onverhoopt toch cachectisch worden raadpleeg dan uw dierenarts zodat u samen kunt bespreken wat in dat geval de juiste behandeling is.