De navel

De navel ontstaat wanneer de navelstreng bij de geboorte afscheurt. De navelstreng bevat meerdere bloedvaten (de zogenaamde navelvaten) die voor de geboorte zorgen voor de aanvoer van voedingsstoffen en zuurstof vanuit de koe naar het kalf. Andersom worden afvalstoffen van het kalf via de nieren en blaas afgevoerd naar de moeder via de navelstreng. In deze situatie komt het zuurstof- en voedingsrijke bloed vanuit de navelstreng via de lever het kalf binnen. De urine die door het kalf gevormd wordt verlaat het kalf via de zogenoemde urachus, die ook door de navelstreng loopt.  

Bij de geboorte scheurt de navelstreng door het gewicht van het kalf af en ontstaat in feite een wond. Door dit gewicht komt er ook spanning te staan op de vaten en urachus, waardoor deze zich sluiten en wat terugtrekken. De uitwendige navelstreng blijft als het goed is wat langer, zal samenkleven en opdrogen, wat zorgt voor een natuurlijke barrière voor ziektekiemen. De resten van de bloedvaten en urachus blijven als zogenoemde ligamenten (strengen) in het kalf aanwezig, deze zijn niet meer functioneel.  

Navelontsteking

Ontstaan

Navelontstekingen ontstaan vaak tijdens of vlak na de geboorte van een kalf door een hoge besmettingsdruk in de omgeving of door onvoldoende hygiëne rondom afkalven. Ook het te kort afscheuren van de navelstreng is een risicofactor.  

verschijnselen

Bij nuchtere kalveren zien we navelontstekingen nog vrij regelmatig. De ontstekingen kenmerken zich door een verdikte navel die warm en pijnlijk kan zijn. Soms is er sprake van uitvloeiing, deze kan etterig zijn. Vaak maakt het kalf een wat zieke indruk; mogelijk heeft het kalf koorts en het kan met een kromme rug staan. Vaak zie je ook een verminderde eet- en drinklust en kalveren met een navelontsteking drinken de melk relatief vaak verkeerd (pensdrinkers).  

Gevolgen

Belangrijk is navelontstekingen snel te herkennen en behandelen. Dit omdat de ontsteking vanuit de navel via de strengen een directe verbinding naar de lever, blaas en nieren heeft. Wanneer de ontsteking onbehandeld blijft, is de kans groot dat bacteriën zich via deze weg en later via het bloed door het lichaam gaan verspreiden. Dit kan vervolgens zorgen voor ontstekingen elders in het lichaam. Meest voorkomend hierbij zijn ontstekingen in de gewrichten, maar ook ontstekingen in het hart, longen, hersenen of ogen kunnen voorkomen. Deze komen vaak pas na langere tijd aan het licht en zijn in dat stadium meestal moeilijk te behandelen. Bovendien is op zo`n moment niet duidelijk waar in het lichaam zich wellicht nog meer ontstekingen bevinden.  

Controle

Om de navelontstekingen goed op te sporen is direct na opzet én na zo`n 4 dagen na binnenkomst alle navels controleren het best. Het merendeel van de navelontstekingen is er al bij binnenkomst, een deel ontstaat echter binnen enkele dagen na aankomst door een dalende weerstand rondom transport en opzet.  

Probeer goed onderscheid te maken tussen een navelbreuk en een navelontsteking. Bij een navelbreuk bestaat ook een dikte rondom de navel, maar deze is doorgans soepel en niet pijnlijk. De inhoud van de navelbreuk (buivlies en/of darmen) is meestal terug de buikholte in te duwen, de breukpoort is hierbij goed voelbaar als een gat in de buikwand. 

Behandeling

Behandel navelontstekingen vervolgens volgens het bedrijfsbehandelplan, normaal gezien worden penicillines ingezet. In ernstige gevallen is het raadzaam ook een ontstekingsremmer in te zetten, zeker wanneer het kalf een wat zieke indruk maakt. Controleer de navel altijd na de behandeling, vanwege de moeilijke bereikbaarheid van de ontsteking en de verscheidenheid aan veroorzakers kan langdurigere behandeling noodzakelijk zijn. Overleg  dit altijd met uw dierenarts, ook wanneer een kalf onvoldoende op een middel reageert. In dat geval kunt u samen beoordelen of een andere behandeling nodig is.