Nederlandse zomer….. en een vooruitblik op de herfst
Vorige week hebben we gelukkig nog kunnen genieten van wat zomerse temperaturen na een verder flink frisse en natte zomer. Gedurende de afgelopen weken hebben we gemerkt dat onze kalveren op een bijzondere manier op “het weer” kunnen reageren. Met name horen wij dan nogal eens de opmerking dat het ineens minder leek te gaan op stal en dat er ineens meer kalveren gespoten moesten worden. Vaak bleek dit het geval te zijn tijdens of net na dagen met een erg hoog %RV(percentage luchtvochtigheid) en zeker wanneer de temperaturen dan ineens wel hoog waren. Het zogenaamde “kleffe weer”.
Bij toename van de luchtvochtigheid(%RV) zal de uitwisseling van zuurstof en CO2 van de longen van het kalf naar de buitenlucht moeizamer verlopen. Hierdoor kost het ons kalf meer moeite om op normale wijze voldoende zuurstof in te kunnen ademen en zijn geproduceerde CO2 te kunnen afstaan. De enige aanpassing die ons kalf kan uitvoeren om toch aan zijn normale uitwisseling van deze gassen te kunnen voldoen is het verhogen van het aantal ademhalingen en het gebruiken van een groter deel van zijn longcapaciteit(normaal gebruikt het kalf in rust zo’n 75% van zijn longcapaciteit). Het kalf heeft hierdoor een snellere en diepere ademhaling. Dit is een normaal proces en verloopt meestal zonder problemen. Deze fysiologische verhoging van het aantal adembewegingen maakt het in deze omstandigheden vaak voor u nogal eens lastig om de echte longpatiënt er uit te pakken voor behandeling. Immers alle kalveren lijken wel “te pompen”.
Bij een stijgend %RV voelen ook virussen en bacteriën zich prettig en deze zullen zeker bij hogere temperaturen zich ook nog eens makkelijk vermenigvuldigen. Daarnaast hechten ze zich ook makkelijk aan vochtdeeltjes. Tevens neemt ook de hoeveelheid vuil/stof(“smog-vorming”) toe in de lucht. Wanneer dan ook het kalf meer lucht naar binnen moet halen en dit ook nog eens met een groter deel van de longen in contact komt, dan kunt u zich zeker voorstellen dat dit een groter risico op het ontstaan van longenproblemen vormt. Plotse “platliggers” is dan nogal eens het gevolg. Zeker wanneer hier nog eens extra belastende factoren in het spel zijn. Denk hierbij aan stevig doorvoeren of te kort schietende ventilatie. Wanneer deze situatie zich aankondigt, is het dan ook verstandig hier tijdig op te reageren door het voer wat terug te nemen. De kalveren produceren dan net wat minder warmte en kunnen deze dan net wat makkelijker kwijt en de longen worden dan net iets minder belast door de “verbranding”(vraagt zuurstof) van de voedingsstoffen. Verhogen van de ventilatie is altijd een lastige hierin. Immers meer “verse lucht met hoog %RV binnenhalen”, geeft een hogere longbelasting zoals boven beschreven. Echter de wat hogere luchtstroom(luchtsnelheid) geeft wel het gevoel van verkoeling zoals wij dat ook kennen als we lekker op een terras zitten waarbij een ventilator met zijn voelbare luchtstroom het idee van verkoeling geeft. Dit kan het voor ons kalf ook net wat comfortabeler en makkelijker maken maar vraagt ook wat van uw “feeling” op stal.
Waarom het kalf zo heftig reageert is te verklaren vanuit de bouw van de longen van het kalf. Voor de volledige ontwikkeling van de longen van pasgeboren kalf tot volwassen koe staat globaal zo’n 2 jaar. Ter verduidelijking kun je de longen vergelijken van een jong kalf met een jong boompje en die van de volwassen koe met een grote eikenboom. Eigenlijk verkeert ons kalf vanaf het begin en zeker in de eerste maanden in dit opzicht altijd in een krappe situatie qua totale longcapaciteit. De longen kennen een sterk gesegmenteerde (verdeelde) bouw en bij problemen worden delen van de long als het ware afgesloten van hun functie om de problemen te beperken. Dit is een blijvende schade! Resultaat is dan wel dat het risico bestaat dat een ander deel de taak moet overnemen met een zelfde reactie als gevolg in dat deel. Van kwaad tot erger dus, zeker als je bedenkt dat het kalf, als “jong boompje”, al weinig longcapaciteit heeft. De luchtpijp van ons kalf heeft een vaste diameter en om daar dus meer lucht doorheen te krijgen is er maar een oplossing, namelijk de luchtsnelheid verhogen. Dit brengt dan als het ware de lucht inclusief haar vervuiling dieper in de longen(denk hierbij aan het effect van een stofzuiger). Zoals al eerder even benoemd heeft het kalf normaal zo’n 75% van zijn longen in gebruik. Bij een verhoogde vraag naar zuurstof door verhoogde verbranding van voer(denk aan een kachel) of minder zuurstof in de lucht(slechte ventilatie, hoog %RV of meer vuil(smog)) zal een groter deel van de longen in gebruik worden genomen. Bedenk hierbij nog even dat de binnenkant van de longen het directe contact is met de buitenwereld. Wanneer je dit allemaal bij elkaar neemt is het gewoon bijna een wonder dat ons kalf zich zo kan redden. Maar dit maakt gelijk duidelijk hoe belangrijk onze functie is in het creëren van de juiste omstandigheden waarin ons kalf leeft.
Als het dan toch fout gaat, reageert het kalf hierop met een ontstekingsreactie. Deze kenmerkt zich altijd zoals ook u weet met; roodheid, zwelling en pijn. Roodheid van de longen zien we alleen bij sectie, maar u neemt dit ook waar doordat de thermometer wat “roder” wordt, oftewel koorts. Zwelling komt voort uit meer productie van vocht of vochtuittreding. Dit is te horen in de vorm van “vochtige bijgeluiden” zoals rochelen en hoesten. Maar ook in het benauwd worden van ons kalf. Pijn zien we bij deze dieren vaak in een oppervlakkiger ademhaling of opgetrokken staan. Deze normale ontstekingsreactie zorgt er wel voor dat ons kalf bepaalde aangetaste delen van zijn longen gaat afsluiten om erger te voorkomen. Hierdoor ontstaat dan echter wel een vicieuze cirkel omdat hierdoor weer andere delen hoger belast zullen worden met dezelfde risico’s en reacties als nu besproken. Belangrijk voor u en ons is dan ook dat we samen alle factoren waar we invloed op hebben die een belasting vormen voor de longen, juist bij hoge temperaturen en hoge %RV zo goed mogelijk proberen te maken voor ons kalf. Als het dan toch fout gaat is het belangrijk dat we de ontstekingsreactie zo vroeg en zo goed mogelijk proberen te sturen. Dit betekent zeker niet alleen het toedienen van antibiotica, integendeel zelfs, want een eenmaal begonnen ontstekingsreactie zal altijd als een soort van Domino-effect verlopen. Er zal dan ook altijd sprake zijn van meer of minder onherstelbare schade! Het inspelen op de ontstekingsreactie is op zich al een volgende nieuwsbrief waard. Belangrijker is het om met elkaar te zorgen dat we zo goed mogelijk uit deze problemen blijven als de omstandigheden moeizaam zijn.
Nu we zo aan het einde van de zomer komen denkt u misschien dat deze problemen dan wel voorbij zullen zijn. Maar wij waarschuwen nu al vast met name richting de herfst wanneer de dag- en nachttemperaturen ver uit elkaar kunnen liggen en de %RV soms enorm hoog kunnen zijn. Dit zijn dan ook zeker de momenten waarop bovengenoemde problemen ook nogal eens de kop op steken. Met een goed begrip van hoe ons kalf dit allemaal ervaart zijn wij er van overtuigt dat u hierop tijdig en juist kunt reageren. Bij vragen hierover bespreken wij dit graag met u tijdens een bedrijfsbezoek. Ook over het “sturen of moduleren” van de ontstekingsreactie adviseren wij u graag.