Dagboek van een dierenarts: plotse sterfte door boutvuur

Op een zekere maandag in februari word ik geconfronteerd met een roséhouder die licht in paniek is: de dag ervoor en deze ochtend zijn er in totaal 6 vette rosékalveren dood aangetroffen. Het betreft een gesloten rosébedrijf met naast opfok en afmest op de thuislocatie nog 3 andere locaties in de buurt met afmest faciliteiten.

Wat voor de kalverhouder heel opvallend was: niet ziek gezien, ondanks verscherpte controles en allemaal in hetzelfde vak.

Controle op het bedrijf

Aangekomen op het bedrijf tref ik een perfect gezonde, goed groeiende koppel aan, nog geen hoestje te horen. Ook andere koppels helemaal niets aan de hand. De bewuste dieren worden gehuisvest in een jonge stal in grote vakken, één vak is beduidend leger….

In het bewuste vak wel een tweetal voor mij opvallende dieren die wat sneller ademen, geen longafwijkingen hebben bij beluisteren, stilliggende pens, wat blauwig-vuile slijmvliezen en hoge koorts, tot 41,5! Een dier trilde wat, volgens mij meer vanwege de moeite om te kunnen blijven staan. Beiden waren wat vaag kreupel, hoog gelokaliseerd in achterhand, spiermassa wat stijf.. en diezelfde dag al gestorven. Ook de nog aanwezige doden hadden diezelfde blauw-vuile kleur van de slijmvliezen.

Bijkomende informatie nodig

Het wordt nu heel belangrijk om een omvangrijke anamnese (vraag-en antwoord spel) af te nemen om dit raadsel op te kunnen lossen…

-er zijn geen activiteiten op het gebied van mest geweest, putten zijn dicht gebleven

-alle deksels liggen nog op de put, put is half vol

-er zijn geen rantsoenwisselingen geweest, laatste bijproduct een week eerder geleverd

-meerdere groepen krijgen dezelfde ingrediënten van het rantsoen

-voer bestaat uit een 11-tal componenten, bij inspectie keurig overdekt opgeslagen

-voeropname prima, van alle vakken, van alle koppels, ook op de andere locaties

-voer op het oog goed gemengd, voldoende structuur in de vorm van tarwestro

-betreffende vak ligt precies op de helft van de voerroute, route altijd hetzelfde

-alle dieren krijgen uit dezelfde leiding water, deze is van hok naar hok doorgelust

-water komt van de waterleidingmaatschappij, geen eigen bron

-ventilatie is natuurlijk, het weer is rustig geweest en klimaat vandaag lekker.

-laatste aanvoer van nieuwe (nuchtere) kalveren al 6 weken geleden.

-er wordt tegen IBR gevaccineerd als de dieren van opfok naar afmest gaan

Mogelijke diagnosen?

Al met al een heel apart beeld: sterk individueel, hoge koorts (infectieus), zeer snel verloop, in één vak. Er blijft dan niet veel over; zaken als elektrocutie, hartspierontsteking, maagzweer, darmtorsies, blauwzuurgas, taxusvergiftiging (?) allemaal onwaarschijnlijk gezien de symptomen, anamnese en onmogelijkheden. Wat dan wel?

-viraal zou kunnen:  denk aan BCK, BVD (cytopathogeen) maar hoe, waarom is koppel zo goed, en waarom individueel zo snel, leeftijd. Allemaal niet zo aannemelijk

-een paar bacteriën zouden kunnen opspelen: Histophilus (gaat niet zo snel), Salmonella(?) Miltvuur, Clostridium (Perfringens, Chauvoei). Vooral de laatste 2 zijn goede kandidaten.

Vervolgstap

Nader onderzoek noodzakelijk derhalve. Twee kadavers naar de GD gezonden, neusswabs en bloed om mogelijke virale oorzaak boven water te krijgen en om tegelijk de vaccinatiestatus te controleren, dat neem je dan gelijk mee.

Omdat je niet weet wat er direct speelt de koppel op Natriumsalicylaat gezet, extra stro gegeven en mocht Clostridium of Miltvuur een rol spelen kijken naar mogelijkheden van vermenging van voer met grond. Lastige klus omdat al het voer overdekt wordt opgeslagen (hoewel…zie later) en er geen graafactiviteiten zijn geweest.

Twee dagen lang lijkt het rustig tot er weer nieuwe doden zijn, nu in twee belendende vakken. Het lukt me om een zojuist gestorven dier nog direct op de GD te krijgen (soms zit het mee) waarvan ik die middag de patholoog aan de lijn krijg. Ook dit dier dezelfde verschijnselen als de eerste twee, maar nu ook spierontstekingen aangetroffen, bovendien was het dier al flink aan het ontbinden (maar “verser” zou je ze niet op de sectietafel kunnen krijgen, het effect van de extreem hoge koorts!). De al eerder geopperde mogelijkheid van boutvuur (Clostridium Chauvoei) wordt nu zeer aannemelijk. Helemaal omdat op een van de afmestlocaties een silo pulp ligt opgeslagen bedekt met een laag plastic en grond. Deze grond blijkt bij navraag afgegraven van een plaats waar in een ver verleden mogelijk kadavers zijn begraven.

Diagnose

Twaalf dagen na de uitbraak hebben we de diagnose rond: Boutvuur door Clostridium Chauvoei.

Dit is een bodembacterie die jarenlang aanwezig kan blijven (sporen) en doorgaans na graafwerkzaamheden boven de grond kan komen. Denk hierbij aan het graven van sloten etc waardoor grasland “besmet” raakt. In dit geval lijkt het zeer waarschijnlijk dat de grond, gebruikt voor afdekken van de kuil met deze bacterie besmet is. Delen van deze grond kunnen in het voer terecht zijn gekomen of aan het gebruikte materiaal of laarzen zijn blijven hangen. Het is dan puur toeval dat dit in het bewuste vak is “gelost” en opgenomen door de dieren.

Dat het inderdaad deze grond is geweest werd na analyse hiervan bewezen: het zat overvol met Clostridia!

Het zal u niet snel gebeuren, ik denk dat het hier om een zeldzaamheid gaat. Ook in de literatuur wordt er maar sporadisch melding van gemaakt, en dan hoofdzakelijk bij vee wat graast op een besmette wei. Ook op stal kan dit dus voorkomen!  Een uitbraak is volstrekt onvoorspelbaar, sporen kunnen ook in het lichaam nog slapend blijven en spontaan (stress) overgaan tot activiteit, met alle nare niet te stoppen gevolgen van dien. Wees beducht op deze mogelijkheid bij acute sterfte, zeker als er in de grond gewroet is in de nabijheid van het voer. Ik vrees dat de sterfte op het bedrijf nog niet voorbij zal zijn, ook al zijn we een viertal maanden verder en wordt de pulp niet meer gebruikt.